Połczyńskie sanatoria

Tradycje uzdrowiskowe w Połczynie-Zdroju sięgają XVII wieku. W 1688 r. zaobserwowano wydobywanie się wód mineralnych ze źródła w sąsiedztwie dzisiejszego Borkowa, co zapoczątkowało nowy rozdział w historii miasta. Lecznictwo oparte o terapeutyczne właściwości solanki i borowiny jest tu wiodącą działalnością do dziś, a połczyńskie sanatoria, w których co roku goszczą tysiące kuracjuszy, po zmianach właścicielskich i kapitalnych remontach stały się dumą miasta.

Pierwsze domy zdrojowe powstały z dala od miejskiego centrum, na terenie dzisiejszego Międzyborza. Na początku XVIII wieku zbudowano „Trójkąt”, następnie „Półksiężyc” i ekskluzywny „Długi Dom”. Po wojnie siedmioletniej powstały „Zielony Dom” i „Nowy Dom”, a na początku XIX wieku – sanatorium Luisenbad, nazwane tak na cześć pruskiej królowej Luizy. Późniejsza właścicielka kurortu, Albertina von Brocke, zbudowała Gesellschaftshaus, gdzie skupiało się życie towarzyskie kuracjuszy, a także okazały „Czerwony Dom”, który zachował się do dziś, współcześnie pełniący funkcje mieszkalne.

W drugiej połowie XIX w. postanowiono przenieść działalność uzdrowiskową z obrzeży miasta do jego centrum. W 1854 r. oddano do użytku sanatorium Victoria Bad, mieszczące się przy dzisiejszej ulicy Grunwaldzkiej (obecnie w tym miejscu znajduje się Dom Wczasów Dziecięcych). Rok później zakończono budowę szpitala, który wkrótce przekazano zakonowi joannitów. Wówczas obiekt ten również pełnił funkcje uzdrowiskowe, a dopiero później rozbudowano go o część szpitalną.

W roku 1866 powstał Friedrich-Wilhelm Bad – czyli Zdrój Fryderyka Wilhelma. Ten duży kompleks sanatoryjny znajdował się przy obecnej ulicy Zdrojowej (dawnej Bismarck Promenade). Budynek istniał do końca lat siedemdziesiątych XX wieku, kiedy to został kompletnie zniszczony przez pożar. Obecnie w tym miejscu znajdują się biura dyrekcji uzdrowiska. Tuż obok do końca XX wieku działały „Poznanianka” (czyli przedwojenny Cecilienbad) i „Lechia” (dawny Kurhaus Johannisbad).

Spośród sanatoriów wchodzących w skład dawnego kompleksu uzdrowiskowego w okolicy Międzyborza, do dziś pozostało tylko Borkowo, czyli przedwojenny Kurhaus Luisenbad. Ten efektowny pod względem architektonicznym budynek powstał w 1908 r., zastępując wcześniejszy dom zdrojowy o tej samej nazwie. Położenie Borkowa z dala od miasta ma swoje zalety – przebywający tu kuracjusze mają dosłownie kilka kroków nad połczyński Zalew i na szlaki turystyczne Wilczych Jarów. Do miasta prowadzi zadbany deptak, biegnący u podnóża góry Trzy Garby i skrajem Parku Zdrojowego.

Borkowo kryje w swej historii pewne mroczne fakty, związane z eugeniczną polityką rasową nazistowskich Niemiec. Od roku 1938 aż do zakończenia wojny mieścił się tu niedostępny dla zwykłych obywateli ośrodek niemieckiej instytucji zwanej Lebensborn, związanej z Głównym Urzędem do Spraw Rasowych i Osiedleńczych SS. Oficjalnie funkcjonował tu dom dla samotnych matek, jednak w rzeczywistości było to miejsce, w którym rodziły się tzw. dzieci czystej krwi, których rodzice byli wyselekcjonowanymi Aryjczykami. Dodatkowo miała tu miejsce germanizacja polskich dzieci, które następnie były przekazywane do adopcji rodzinom niemieckim.

Najlepiej znanym z połczyńskich sanatoriów jest Gryf, czyli dawny Kaiserbad, wybudowany pod koniec XIX wieku przy przedwojennej Luisenbad Strasse (dzisiejsza ul. Solankowa). Od początku zakładano, że luksusowe sanatorium będzie największą miejską inwestycją uzdrowiskową. Przesadny rozmach, z jakim podjęto się jej realizacji, doprowadził ostatecznie do bankructwa spółki, która miała zarządzać ośrodkiem. W kolejnych latach mieściło się tu m. in. kasyno, żydowski dom zdrojowy, instytut ortopedyczny oraz szpital wojskowy. Dziś jest to jeden z największych zakładów leczniczych w kraju, z pokaźnym zapleczem noclegowym, dwoma basenami, salonami kosmetycznymi, kawiarnią i własnym SPA.

Dwa pozostałe sanatoria, którymi dysponuje Uzdrowisko Połczyn, to Irena i Podhale. Pierwsze z nich jest jednocześnie najstarszym spośród aktualnie funkcjonujących obiektów (zostało otwarte w 1874 r. pod nazwą Marienbad). Po wojnie znajdowała się tu dyrekcja uzdrowiska, a jego współczesna nazwa jest związana z Ireną Morawską-Hildebrandt, która przez wiele lat administrowała połczyńskimi sanatoriami. Dwadzieścia lat po Irenie w sercu zdrojowego parku powstał Städtisches Kurhaus (Miejski Dom Zdrojowy), przemianowany później na Deutsher Oster (Niemiecki Wschód) – czyli dzisiejsze Podhale. Ośrodek ten stał się słynny dzięki skutecznemu leczeniu niepłodności kobiet z zastosowaniem balneoterapii (zabiegów rehabilitacyjnych przy użyciu zdrowotnych właściwości wód leczniczych).

W mieście oprócz wymienionych wcześniej zakładów lecznictwa uzdrowiskowego, instytucjonalnie podlegających pod Uzdrowisko Połczyn, znajdują się też obiekty sanatoryjne z powodzeniem działające na własną rękę. Jednym z nich jest Hopferówka – pięknie odnowiona, zabytkowa willa, zlokalizowana w sąsiedztwie sanatorium Gryf. Nazwa pochodzi od nazwiska jej dawnego mieszkańca – Jerzego Hopfera, który po wojnie pełnił funkcję głównego księgowego w połczyńskim uzdrowisku. W ofercie Hopferówki znajduje się m. in. szereg zabiegów fizykoterapeutycznych, różnego rodzaju masaże (tradycyjne, wodne i relaksacyjne), akupunktura i kąpiele borowinowe. Inny prywatny obiekt – sanatorium Marta, kontynuuje tradycję Dąbrówki, działającej tu wcześniej w ramach Uzdrowiska Połczyn. Jest to kolejny przykład udanego przywrócenia dawnego domu zdrojowego do historycznej świetności. W wyremontowanej kamienicy powstało n
owoczesne sanatorium rehabilitacyjne, gdzie korzystając z leczniczych właściwości borowiny i solanki leczy się m. in. schorzenia reumatyczne, stany pourazowe i choroby zapalne narządów ruchu. Marta dysponuje własną grotą solną, której wnętrze jest wyłożone bryłami soli z Morza Martwego, a parująca sól wypełnia powietrze zdrowotnymi pierwiastkami.

Źródło:
Połczyn-Zdrój kurort z duszą
Przewodnik turystyczny
Wydawnictwo EKO-MAP 2018